Të drejtat e të moshuarve

 

Të drejtat e të moshuarve në Islam.

 

 

 

Autor: Dr. Abdurrezak el Bedr

Përktheu: Jeton Bozhlani

Lavdëroj dhe falënderoj Allahun Fisnik, i Cili është meritor për çdo lavdërim dhe falënderim. Atë e falënderoj me falënderim dhe lavdërim të plotë, të bukur dhe të bekuar, ashtu siç dëshiron dhe është i kënaqur Zoti ynë. E falënderoj dhe lavdëroj për të gjitha dhuntitë dhe begatitë e Tij, e falënderoj dhe lavdëroj për udhëzimin që na dhuroi drejt fesë madhështore dhe drejt pasimit të sunetit të Pejgamberit të Tij fisnik. E falënderoj dhe lavdëroj për çdo begati që na ka begatuar, qoftë në të kaluarën apo tash, qoftë fshehurazi apo haptazi, qoftë ajo begati për të gjitha krijesat apo vetëm për disa prej tyre, qoftë për të vdekurin apo për të gjallin, për atë që është i pranishëm apo që nuk është i pranishëm. Atë e falënderoj dhe lavdëroj derisa të jetë i kënaqur, dhe kur Ai bëhet i kënaqur prapë i takon falënderimi dhe lavdërimi.

Dëshmoj se Muhamedi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) është robi dhe i dërguari i Tij, i zgjedhuri dhe i dashuri i Tij, besniku dhe komunikuesi i shpalljes së Tij, i cili la ummetin e tij në një rrugë të qartë, nga e cila humbë vetëm ai që është i shkatërruar. Ai solli argumentet dhe sqaroi rrugën, saqë nuk la asnjë të mirë pa treguar për të, dhe nuk la asnjë të keqe pa tërhequr vërejtjen nga ajo. Luftoi në rrugën e Allahut me një luftë të vërtetë dersa i erdhi vdekja, salavatet dhe selamet e Allahut, të melaikeve, të pejgamberëve dhe robërve të Tij qofshin mbi të.

Pa dyshim që njerëzit kanë nevojë të madhe t’u përkujtohen obligimet dhe detyrat ndaj Allahut, ndaj Pejgamberit, ndaj prindërve, ndaj të afërmve dhe fqinjëve, ndaj të moshuarve… si dhe shumë obligime dhe detyra tjera.

Përkujtimi për këto obligime është një derë e madhe që shpie në të mira të shumta, një rrugë që shpie në gjëra të dobishme dhe në shpëtim. Ndërsa nëse muslimanit ia përkujton të mirën ai ia vë veshin, dhe nëse i tregon udhëzimin shkon kah ai, me ç’rast Allahu thotë: “Por këshillo, se vërtet këshilla u bën dobi besimtarëve” (Edh Dharijat, 55).

Me këtë përkujtim muslimani arrin ta kuptojë bukurinë e këtij sheriati të bekuar islam, arrin ta kuptojë se kjo është fe e drejtësisë, fe që çdo njërit ia jap të drejtën e vet, siç edhe thotë Allahu: “Në të vërtetë, Allahu urdhëron drejtësinë, mirësinë dhe ndihmën për të afërmit, si dhe ndalon imoralitetin, veprat e shëmtuara dhe dhunën. Ai ju këshillon, në mënyrë që ju t’ia vini veshin”.

Po ashtu, me këtë përkujtim muslimanit i lehtësohet t’i veprojë këto gjëra, sepse siç thuhet: “ai që nuk posedon gjë nuk mund të të jap”; prandaj ai që nuk i di obligimet dhe detyrat ndaj Allahut, ndaj Pejgamberit, ndaj prindërve, ndaj komshinjve, ndaj të moshuarve dhe të tjerëve, atëherë si mund t’i kryejë ato obligime?! Si mund të jetë njeri i drejtë?

Për këtë arsye, prej gjërave dhe detyrave më primare është kujdesi për njohjen e të drejtave dhe obligimeve. Kujdesi i muslimanit për njohjen e këtyre të drejtave të jetë me qëllim të veprimit të tyre në mënyrë sa më të plotë, dhe patjetër që këto duhet t’i bëjë si ibadet dhe afrim tek Allahu, e nuk duhet që njohja e këtyre obligimeve dhe të drejtave të jetë vetëm sa për të pasur më tepër njohuri; sepse ky nuk është qëllimi i diturisë, por qëllimi i diturisë është vepra; ku lidhur me këtë Aliu (radij Allahu anhu) thotë: “Dituria thirret me vepër, nëse i përgjigjet vije, përndryshe ikën.” (Transmeton El Hatib el bagdadi në “Iktidaul ilmi el amelu” f.40).

Prandaj njohja e këtyre të drejtave dhe obligimeve ose do të jetë argument për ty ose kundër teje; do të jetë argument për ty nëse përkujdesesh ta praktikosh atë që e dëgjon, t’i veprosh të gjitha ato vepra të mira dhe të drejta për të cilat je udhëzuar. Ndërsa do të jetë argument kundër teje nëse je mjaftuar vetëm me mësimin e tyre, siç thotë Pejgamberi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem): “Kurani do të jetë argument për ty apo kundër teje.” (Transmeton Muslimi, 328).

E gjithë kjo kërkon nga çdo njëri prej nesh, që kur të dëgjojmë për këto të drejta dhe obligime të kemi në zemër nijet (qëllim) të sinqertë mes nesh dhe Allahut; të kemi për qëllim t’i veprojmë në formë sa më të plotë, t’i mësojmë duke qenë të gatshëm për t’i vepruar, e jo duke u larguar dhe duke ua kthyer shpinën, sepse ky njeri nuk do të përfitojë gjë.

Prandaj, në këtë rast ne kemi më së tepërmi nevojë për dy gjëra, të cilat i ka cekur ibën Kajimi në librin “Miftahu Dari Seade” (1/46), ku thotë: “Përkryerja e çdo njeriu bëhet me këto dy gjëra: me ambicien e cila e ngritë atë, dhe me diturinë e cila e udhëzon, sepse gradët e lumturisë dhe shpëtimit i ikin njeriut nga këto dy aspekte:

1. kur njeriu nuk posedon dituri rreth lumturisë dhe shpëtimit dhe as që lëvizë për ta kërkuar atë,

2. Kur ai posedon dituri por nuk ka ambicie për të shkuar kah lumturia dhe shpëtimi”.

Pra, këto janë dy gjëra ndër më të rëndësishmet: dituria e cila të udhëzon për në rrugën e vërtetë dhe ambicia e lartë e cila të ngritë në rrugët e mirësive. Prandaj, nëse njeriu posedon dituri por i mungon ambicia për të vepruar me të, atëherë dituria e tij do të jetë argument kundër tij, ndërsa nëse ka ambicie të lartë por pa dituri, atëherë do të veprojë kuturu. Prandaj sikurse që kemi nevojë për dituri të dobishme; gjithashtu kemi nevojë për ambicie të lartë, me anë të së cilës i kryejmë këto obligime që janë detyrë për çdo musliman dhe muslimane.

Po ashtu, nga ky përkujtim ne mësojmë se prej bukurisë së sheriatit tonë të pastër është se ai ka sjellë morale të larta dhe ka tërhequr vërejtjen nga moralet e ulëta.

Pejgamberi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) ka thënë:

“Jam dërguar t’i plotësoj moralet e larta.” (Transmeton Ahmedi (8952), Buhariu në “Edebul Mufred” (273), dhe e saktëson Albani).

“Më i dashuri për mua dhe më i afërti ndaj meje në ditën e gjykimit do të jetë ai i cili ka moralin më të lartë.” (Transmeton Tirmidhiu: (1941), ndërsa shejh Albani thotë: ky hadith është hasen).

“Besimtari me moral të mirë arrin shpërblimin e atij që agjëron dhe falet natën.”

Pra ky sheriat thërret për morale të mira, thërret që të kihet sjellje dhe moral të lartë ndaj Allahut, ndaj Pejgamberit dhe ndaj njerëzve në përgjithësi. Këto janë sjellje dhe morale të larta në të cilat shfaqet përsosmëria e kësaj feje dhe tregon se kjo është fe e virtyteve të larta si në çështjet e besimit ashtu edhe në ato të ibadeteve, normave dhe moraleve.

Mirëpo kur disa muslimanë, apo ndoshta shumë prej tyre, u bënë të pakujdesshëm në këtë çështje, atëherë edhe interesimi i njerëzve për këtë fe u dobësua, sepse përndryshe nëse pasuesit e imanit do t’i praktikonin këto gjëra në të cilat i thërret feja e tyre, dhe nëse në mesin e tyre do të shfaqeshin këto morale dhe virtyte të larta, atëherë kjo do të ishte një ndër dyert më të mëdha të davetit dhe thirrjes për të hyrë në këtë fe. Këtij umeti i kanë kaluar disa kohëra kur njerëzit hynin në të grupe-grupe për shkak të moraleve të larta që ata i shihnin tek muslimanët në të gjitha aspektet. Më ka rënë rasti të lexoj disa fjalë të dijetarit të madh Abdulaziz ibën Bazit (Allahu e mëshiroftë), i cili betohet duke thënë: “Muslimanët dhe e gjithë bota sot kanë më së tepërmi nevojë që t’u sqarohet feja e Allahut dhe t’u shfaqen mirësitë dhe realiteti i saj. Pasha Allahun, sikur ta kuptonin sot njerëzit këtë dhe sikur ta kuptonte bota, do të hynin në këtë fe grupe-grupe, ashtu sikur kanë hyrë pas çlirimit të Mekes.” (“Mexhmuul fetava”, 338/2).

Pasha Allahun të vërtetën e ka thënë, sepse kam takuar një njeri nga India, nëpërmjet të cilit kishin hyrë në Islam më tepër se njëmijë njerëz të fesë hinduse, të gjithë kanë hyrë në Islam një nga një, sepse ky u kishte bërë davet një nga një, jo të gjithëve përnjëherë. Mënyra se si i kishte thirrur këta njerëz në Islam ishte nga aspekti i njohurive rreth vlerave dhe edukatës që sjellë kjo fe. Më pas ai tregon se kishte zgjidhur personat që ishin në ankth dhe pikëllim apo ndonjë person që kishte ndonjë brengë të caktuar, ku ky është ulur pranë tij dhe e ka pyetur rreth gjendjes së tij, e më pas i ka treguar për disa nga vlerat e kësaj feje. Ai më tregoi se i mjaftonte një çerek ore apo më së tepërmi gjysmë ore, gjatë së cilës ia numëronte disa nga vlerat e kësaj feje, ku ai menjëherë pyeste: cila është rruga për të hyrë në këtë fe dhe për t’u bërë musliman? Më pas ia prezantonte Islamin dhe ai e pranonte.

Ne si umet i Islamit kemi nevojë t’i dimë së pari vlerat e fesë sonë dhe të furnizohemi nga burimet e saj të pastra, të shijojmë hijen e sajë, të edukohemi me edukatën e saj, të përkujdesemi për moralet që Zoti i botëve na thërret në to, të jemi të vetëdijshëm se këto morale janë një çështje tek e cila na ka thirrur Krijuesi i kësaj gjithësie, i Cili ka urtësi dhe është në dijeni për krijesat e Tij. Të bindemi, t’i kryejmë urdhrat dhe të praktikojmë me shpresë në shpërblimin dhe premtimin e Zotit tonë, të cilin e ka premtuar për ata që i veprojnë dhe i kryejnë detyrat dhe obligimet.

Patjetër duhet të kemi parasysh një gjë: kryerja e këtyre detyrave dhe obligimeve është ibadet ndaj Allahut, i cili bëhet duke kërkuar shpërblimin e Allahut dhe duke pritur premtimin e tij në këtë botë dhe në tjetrën. Për këtë Allahu thotë: “Ata i ushqejnë të varfrit, jetimët dhe të zënët rob edhe pse vetë janë nevojtarë, duke thënë: “Ne ju ushqejmë vetëm për hir të Zotit. Për këtë, nuk duam shpërblim e as falënderim.” (El Insan: 8-9).

Assesi mos u bë nga ata të cilët bëjnë mirë vetëm nëse të tjerët u bëjnë mirë; nëse e viziton të viziton, nëse nuk e viziton as ai nuk të viziton. Njëri ndër sahabët i tha Pejgamberit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem): “O i dërguar i Allahut, unë kam të afërm që i vizitoj, por ata nuk më vizitojnë, unë jam bamirës me ta kurse ata nuk janë bamirës ndaj meje, unë sillem me butësi kurse ata më injorojnë”. Ndërsa Pejgamberi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) nuk e këshilloi që mos t’i vizitojë ata, por ai e këshilloi që t’i vizitojë duke ia përkujtuar shpërblimin e Allahut, duke i thënë: “Nëse ti je duke vepruar ashtu, atëherë kjo është sikurse t’i kishe ushqyer ata me rërë të nxehtë, kurse Allahu do të të ndihmojë kundër të keqes së tyre derisa ti vazhdon kështu.” (Transmeton Mulimi, 6440).

Ndër të drejtat në të cilat thërret kjo fe e pastër, janë edhe të drejtat e të moshuarit, qoftë ky i moshuar prind, i afërm apo komshi, musliman apo jo musliman, pa marrë parasysh, pleqëria i ka të drejtat e saj, për mbrojtjen e të cilave kujdeset ky sheriat.

Nga Ebu Musa el Esh’ariu transmetohet të ketë thënë: Pejgamberi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Pjesë e madhërimit të Allahut është të nderosh plakun musliman, lexuesin dhe studiuesin e Kuranit, i cili nuk i kalon kufijtë në të e as nuk lë mangët gjë nga ai, si dhe të nderosh udhëheqësin e drejtë”[1]. Domethënë, nderimi i këtyre tre njerëzve është pjesë e madhërimit të Allahut, ndërsa madhërmi i Allahut është prej qëllimeve më të larta, kurse mangësitë dhe lëshimet në nderimin e këtyre njerëzve konsiderohen mangësi dhe lëshime në madhërimin e Allahut; sepse Zoti i të gjitha krijesave të ka thirrur në këtë gjë, sepse në këtë ka dobi, mirësi, përsosmëri dhe hijeshi. Prandaj nëse ke bërë lëshime në këtë, atëherë ke bërë lëshime në madhërim e Zotit të krijesave, ndërsa nëse e ke kryer si duhet këtë nderim, atëherë kjo do të jetë pjesë e madhërimit të Zotit të krijesave.

Vështroje me vëmendje këtë pozitë të lartë që ka kjo e drejtë, kjo e drejtë e të moshuarit musliman, ku është transmetuar nga Pejgamberi (salalahu alejhi ve selem) të ketë thënë: “Nuk është prej nesh ai që nuk e respekton të moshuarin tanë dhe nuk e mëshiron fëmijën tanë” [2]. Pra i moshuari duhet të ketë respekt dhe nderim, sepse ai ka pozitë dhe gradë që duhet përkujdesur për të, dhe ai që nuk e respekton të moshuarin s’është prej nesh.

Fjala e Pejgamberit (Salallahu alejhi ve elem) në këtë hadith: “Nuk është prej nesh” domethënë: se ai që nuk e respekton dhe nuk e nderon të moshuarin nuk është në udhëzimin e Pejgamberit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) e as në rrugën dhe traditën e tij.

E drejta e të moshuarit konsiderohet edhe më e rëndësishme në vartësi të asaj që e rrethon; nëse i moshuari është i afërt nga familja, atëherë ai ka të drejtën e afërsisë së bashku me të drejtën e pleqërisë, nëse është komshi, atëherë ai ka të drejtën e komshiut dhe të drejtën e të moshuarit, ndërsa nëse është musliman, ai ka të drejtën e të moshuarit dhe të drejtën e muslimanit, ndërsa nëse i moshuari është prind apo gjysh, atëherë e drejta e tij është edhe më e madhe, por nëse është i moshuar jomusliman, atëherë ka të drejtën e të moshuarit. Pra, sheriati përkujdeset për të drejtën e të moshuarit, qoftë ai i moshuar nga jomuslimanët, bile ndoshta përkujdesja për të drejtën e tij do të ishte shkak që ai të hyj në Islam në pjesën e fundit të jetës së tij, kur ai e sheh bujarinë dhe hijeshinë e kësaj feje, sidomos kur i sheh të drejtat e tij të humbura në ato besime të kota dhe në atë fe të rreme në të cilë ka jetuar, me ç’rast mund të hyj në Islam për shkak të kësaj gjëje të shkëlqyer. Ndërsa, nëse nuk respektohet kjo e drejtë e tij, atëherë kjo mund ta largojë nga pranimi i kësaj feje, gjë që duhet pasur parasyshë më tepër.

Le të vështrojmë këtë rrëfim interesant, të cilin e transmeton Imam Ahmedi në librin e tij “Musned”, nga Esma bintu Ebi Bekr, e cila thotë: “… Kur Pejgamberi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) hyri në Meke dhe iu afrua xhamisë, Ebu Bekri solli babanë e tij dhe, kur e pa Pejgamberi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) tha: “Sikur ta kishe lënë në shtëpi këtë plak dhe unë të vijë tek ai” Ebu Bekri tha: “Më e drejtë është që ai të vijë tek ti se sa që të shkosh tek ky”. Atëherë Pejgamberi ia lëmoi gjoksin dhe i tha: “Pranoje Islamin” dhe ai pranoi…”. Kurse në një transmetim tjetër qëndron: ‘Sikur ta kishe lënë në shtëpi të moshuarin, që ne të shkonim tek ai’ si nderim për Ebu Bekrin”.

Pra, çfarë ndikimi ka kjo fjalë në zemrën e njeriut?! Pasha Allahun kjo e hapë zemrën dhe e bën që ta pranojë atë në të cilën ftohet, prandaj ai plak nxitoi për të hyrë në Islam pa u hamendur fare.

Edhe sikur prindi të ishte jomusliman, prapëseprapë sheriati përkujdeset për të drejtën e tij, edhe nëse ai e thërret të birin e tij në mosbesim, për këtë Allahu thotë: “Nëse prindërit orvaten, që të më shoqërosh Mua (në adhurim) diçka, për të cilën ti nuk ke dijeni, mos i dëgjo, por sillu mirë me ata në këtë jetë“[3]. Allahu nuk tha në këtë ajet: Nëse prindërit orvaten, që të më shoqërosh Mua (në adhurim) diçka, për të cilën ti nuk ke dijeni, atëherë sillu keq me ta, por tha: “Mos i dëgjo”. Gjithashtu edhe nëse prindi nuk falë namazin apo është një neri mëkatar, atëherë mbetet e drejta ndaj tij si prind dhe i moshuar; prandaj duhet respektuar duke pas parasysh të drejtën e tij dhe qëllimin për zbutjen e zemrës së tij, ndoshta Allahu do ta udhëzojë në të vërtetën, dhe në të njëjtën kohë ai duhet këshilluar me edukatë duke mos u sjellë me arrogancë, sepse ndoshta Allahu do ta begatojë me udhëzim.

Feja jonë është fe e mirësisë, butësisë, drejtësisë, fe që përkujdeset për të drejtat, fe që çdokujt ia jep të drejtën e vet. Pra, feja jonë përkujdeset edhe për të drejtën e të moshuarit, edhe nëse ai nuk është musliman, e të mos flasim nëse ai është musliman! Të mos flasim nëse ai është komshi! Të mos flasim nëse është farefis! Të mos flasim nëse është prind! S’ka dyshim se e drejta e tij është më e madhe.

Bile kujdesi për këto të drejta është ndër ibadetet më të mëdha, ndër mjetet më madhështore me të cilat fitohet kënaqësia e Allahut, të cilat bëhen shkak që njeriut t’i largohen brengat dhe vështirësitë dhe t’i lehtësohen punët. Sikurse dëshmon për këtë rrëfimi për tre personat që u strehuan në shpellë, e më pas u shemb një shkëmb dhe ua mbylli shpellën, ku më pas çdonjëri u lut nëpërmjet veprave të mira që i kishin punuar. Njëri ndër ta ishte lutur nëpërmjet kësaj të drejte që ishte përkujdesur për të, ku ai gjatë lutjes tha: “O Allah! Kisha dy prindër të moshuar, dhe askujt në familje nuk i jepja darkë për të ngrënë para se të darkonin ata dy. Një ditë u vonova duke kërkuar diçka, dhe nuk u ktheva në shtëpi derisa ata kishin fjetur. Kur mora qumështin për darkë pashë se ata kishin fjetur, por e urreva që dikujt tjetër në familje t’i jap ushqimin e darkës para tyre, dhe qëndrova me enë në dorë deri në mëngjes kur ata u zgjuan dhe u ushqyen. Prandaj o Allah! Nëse këtë vepër e kam bërë për hir Tëndin, atëherë na çliro nga kjo situatë e shembjes së shkëmbit”[4]. Ky ishte një shkak madhështor për të dalë nga ajo situatë e rëndë.

Tekstet e sheriatit tonë të pastër, qoftë në Kuran, qoftë në traditën e Pejgamberit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) të cilat flasin rreth përkujdesjes për këtë të drejtë janë të shumta, e të cilat janë cituar nga dijetarët në librat edukativ. Sikur të lexoje librin e madh “Edebul Mufred” të Buhariut apo ndonjë libër tjetër në këtë lëmi, do të hasje në shumë hadithe të cilat e thërrasin besimtarin dhe muslimanin që të përkujdeset për këto të drejta, bile gjatë leximit të këtij libri do të vësh re edukatën dhe moralin e lartë që kanë pas gjenerata e sahabëve dhe gjeneratat e tjera pas tyre (Allahu qoftë i kënaqur me ta) në sjelljet e tyre me të moshuarit, gjë që do të vëmë në spikamë një pjesë të saj insha Allah.

Këtu patjetër duhet të ndalemi në një gjë: Kur dëgjojmë për të drejtat e të moshuarit, si dhe për thirrjen e sheriatit për përkujdesjen ndaj këtyre të drejtave, atëherë çdonjëri nga ne ka nevojë që të sjellë në kujtesë disa gjëra, të cilat janë ndihmesë për përkujdesjen ndaj këtij obligimi, ngase përndryshe ndikimi i asaj që kemi dëgjuar për këtë gjë do të jetë i përkohshëm. Me këtë dëshiroj të vë në spikamë një problem, nga i cili vuajmë shumë në jetën tonë në praktikë; ajo është se kur dëgjojmë këshillat dhe qortimet e dobishme dhe prekëse, ato ndikojnë tek ne vetëm përkohësisht, tek disa njerëz kjo zgjatë një javë apo më pak e më pas largohet. Nuk na ka hije të jemi kështu, sepse ndikimi nga këshillat dhe përkujtimet duhet të jetë i vazhdueshëm dhe i qëndruar, sepse Allahu thotë: “E sikur të vepronin ata siç këshilloheshin, kjo për ata do të ishte më mirë dhe do të ishin më të fortë në besim. Atëherë, Ne, pa dyshim, do t’u jepnim shpërblim të madh nga ana Jonë dhe me siguri do t’i udhëzonim në rrugë të drejtë” (En Nisa: 66-68). Një tregim interesant përmendet lidhur me këtë; ku thuhet se një namazli erdhi te imami i xhamisë së lagjes duke e kritikuar me fjalët: “Ka disa vite që je duke ligjëruar në mesin tonë!; megjithatë çfarë ke bërë?, çfarë ke arritur?” Atëherë imami i xhamisë i përgjigjet: “Ndërsa gjatë gjithë kësaj kohe ju keni dëgjuar ligjërata nga unë, çfarë keni vepruar me to?”

Pra roli i ligjëruesit është që t’u sqarojë njerëzve, t’i këshillojë dhe t’ua përkujtojë gjërat, ndërsa ata që e dëgjojnë duhet të veprojnë sipas asaj, duhet të jenë të vazhdueshëm në vepra duke kërkuar ndihmën e Allahut që ato të mira që kanë dëgjuar të vihen në praktikë, të jenë të vazhdueshme derisa të vdesin në atë gjendje që Allahu të jetë i kënaqur me ta.

Pra kur flasim rreth të drejtave të të moshuarve, na nevojitet që t’i sjellim në kujtesë disa gjëra, të cilat duhet të jenë ndihmesë për ne, për t’u përkujdesur në vazhdimësi për këto të drejta derisa të vdesim. Këto gjëra do i përmbledhë në disa pika:

Së pari: të ndalemi në argumentet e Kuranit dhe sunetit, të cilat tregojnë për rëndësinë e përkujdesjes për këto të drejta, sepse argumentet kanë ndikim të madh në shpirtrat besimtarë dhe në zemrat e sinqerta. Për këtë betohem në Allahun! Ngase fjala e Pejgamberit tonë “Pjesë e madhërimit të Allahut është të nderosh plakun musliman…” shkon në një zemër të pastër dhe të sinqertë; atëherë do ta drithëron atë dhe do të ndikojë thellë në të, e gjithashtu e njëjtë është edhe fjala tjetër e Pejgamberit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem): “Nuk është prej nesh ai që nuk e nderon të moshuarin tanë”. Pra kemi nevojë t’i dëgjojmë këto argumente, këto fjalë të bekuara të Pejgamberit tonë fisnik (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem), në mënyrë që dëgjimi i këtyre fjalëve të jetë ndihmesë për të bërë punë të mira, sepse punët e mira kanë disa shkallë; shkalla e parë është të dëgjosh, pastaj të kuptosh, e më pas të veprosh. Për këtë sheriati na nxitë të kërkojmë dituri dhe të prezentojmë nëpër vendet e diturisë; sepse dituria është një portë e madhe nëpërmjet të cilës besimtari hyn tek mirësitë e shumta.

Së dyti: të kërkojmë ndihmë nga Allahu që të na ndihmojë për t’u përkujdesur për këto drejta, siç thotë Pejgamberi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem): “Përpiqu për atë që të bën dobi, e më pas kërko ndihmë nga Allahu”[5], ndërsa Allahu në Kuran thotë: “Vetëm Ty të bëjmë ibadet dhe vetëm prej Teje kërkojmë ndihmë” (El Fatiha), ndërsa në një ajet tjetër thotë: “Vetëm Atë adhuroje dhe tek ai mbështetu” (Hud: 123). Pra nuk ke mundësi të përkujdesesh për këto të drejta përveç nëse Allahu të jep ndihmë dhe sukses. Prandaj Pejgamberi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) i tha Muadhit (radij Allahu anhu): “Unë të dua o Muadh!” ai ia ktheu: “Edhe unë të dua o i dërguari i Allahut! Atëherë Pejgamberi i tha: “Asnjëherë mos e le pa i thënë këto fjalë në fund të çdo namazi: “O Zoti im! Më ndihmo në përkujtimin Tënd, në falënderimin Tënd dhe në ibadetin Tënd të bukur”[6].

Pra, nëse dëgjon për ndonjë virtyt të lartë apo për çfarëdo pune të mirë; atëherë kërko nga Allahu që të të ndihmojë për ta vepruar atë, që të ta lehtësojë dhe të të jep sukses në të, e jo të të lë të mbështetesh në veten tënde.

Së treti: të sjellësh në kujtesë – o musliman i mirë!- rezultatet madhështore dhe të mirat e shumta në këtë botë dhe në tjetrën, të cilat dalin nga kujdesi për këto të drejta. Për ata të cilët përkujdesen për këto të drejta, Allahu ka premtuar të mira të shumta në këtë botë dhe në tjetrën. Kujdesi për këto të drejta është një mirësi, e cila është shkak për shtimin e riskut, është shkak i jetëgjatësisë, është shkak i bereqetit në jetë, është shkak i largimit të brengave, anktheve, pikëllimeve dhe largimit të fatkeqësive, siç thotë Pejgamberi sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem): “Vërtetë ndihma u vije për shkak të të dobëtëve që janë në mesin tuaj”, ndërsa në një hadith tjetër thotë: “Unë qëndroj afër të dobëtëve që janë në mesin tuaj, sepse furnizimi dhe ndihma u vije për shkak të të dobëtëve”[7]. Po ashtu thotë: “Kush dëshiron t’i shtohet risku dhe të përmendet për të mirë, atëherë le t’i mbajë lidhjet farefisnore”. Prandaj nëse besimtarët përkujdesen për të drejtat e të moshuarve, atëherë padyshim se ky është shkaku më i madh i shumë të mirave dhe bereqetit, është shkak i largimit të fitneve dhe belave, e po ashtu është shkak i vazhdimësisë së të mirave në këtë botë dhe në tjetrën.

Së katërti: Duhet të përkujtosh një parim, për të cilin dëshmojnë edhe tekstet e Kuranit dhe sunetit, i cili thotë: “Siç vepron do të gjesh”. Allahu (azze ve xhele) thotë: “A ka shpërblim tjetër për të mirën, veç të mirës?!” (Err Rrahman: 60), pastaj thotë: “Pastaj përfundimi i atyre që punuan keq, ka qenë e keqja” (Rrum: 10). Pra e mira e ka të mirën, e keqja e ka të keqen. Prandaj nëse e nderon dhe e respekton të moshuarin, atëherë Allahu do ta bëjë që dikush tjetër të kujdeset për ty kur të bëhesh i moshuar si shpërblim për të mirën që ia ke bërë të moshuarit, sepse do të vij një ditë kur do të bëhesh i moshuar, i dobët, do të kesh nevojë që të tjerët të përkujdesen për ty. Prandaj nëse kur ke qenë i ri nuk je përkujdesur për të moshuarit, atëherë shpërblimin do ta kesh të tillë, pra: “Siç vepron do të gjesh”[8].

Kjo është një gjë që është e njohur dhe vazhdon, sepse njerëzit e dinë shumë mirë gjendjen e tyre dhe e shohin gjendjen e të tjerëve; prandaj ai që është i sinqertë ndaj vetes duhet të ketë frikë Allahun dhe të përkujdeset për këto të drejta duke kërkuar shpërblimin dhe mirësinë e Allahut (Azze ve xhel-le).

Së pesti: Vështro me vëmendje sjelljet dhe edukatën e selefëve (brezave të parë) që kanë pasur me të moshuarit; e më pas sillu edhe ti sikurse ata. Nëse lexon librat e biografive të sahabëve dhe gjeneratave pas tyre, atëherë do të hasësh në gjëra të bukura rreth jetës së tyre, do të vëresh se të rinjtë e sahabëve dhe tabiinëve kanë pasur një edukatë dhe respekt të lartë me të moshuarit. Nga kjo do të mësosh edukatë fisnike dhe moral të lartë. Mirëpo ai që ka kaluar lulen e rinisë duke ndjekur sportistët dhe artistët[9] nuk do të mund të mësojë për këto morale të larta që i kanë pasur selefët si brez i parë e i bekuar; prandaj sa shumë kemi nevojë të lexojmë për jetën e tyre, në mënyrë që t’i shtojmë të mirat që kanë pasur ata, siç thotë një fjalë: “Ai që u ka ngjasuar atyre, do të jetë më i përkryer”[10].

Disa shembuj të tillë janë transmetuar në librat e Buhariut dhe Muslimit nga Ibni Umeri (radij Allahu anhuma) i cili thotë: Një ditë Pejgamberi u tha sahabëve të tij: “Më tregoni se cila është pema që i ngjason besimtarit”, atëherë sahabët përmendën një pemë të shkretëtirës, ndërsa Ibën Umeri thotë: “Më shkoi në mendje se ajo është pema e hurmës, por në atë mes kishte sahabë më të moshuar dhe kisha një lloj turpi të flas para tyre. Kur të gjithë heshtën, Pejgamberi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) tha: “Ajo është pema e hurmës”. Shembuj të tillë ka shumë, ndoshta disa prej tyre do t’i cekim në vijim.

[1] - Transmeton Ebu Davudi: (4843), ndërsa shejh Albani e konsideron të saktë në librin “Sahihul Xhamii” (2199)

[2] - transmeton Tirmidhiu: (1842), Silsiletul elhadith es sahiha (2196).

[3] - Lukman: 15

[4] - Transmeton Buhariu: (2210, 1172), Muslimi: (2743).

[5] - Transmeton Muslimi: (2664)

[6] - Transmeton Ahmedi: (22119), Ebu Davudi: (1362), Nesaiu: (1303), ndërsa Shejh Albani e saktëson në librin “Sahihu Tergib” (1596).

[7] - Transmeton Ahmedi: (21731), Ebu Davudi: (2593), Tirmidhiu: (1702), Nesaiu: (3179), ndërsa e saktëson shejh albani në librin Sahiha: (780).

[8] - Kjo thënie transmetohet si hadith, por nuk është i saktë; shih librin “Silsiletul ehadith ed daife” (4510).

[9] - Vërtetë është për të ardhur keq, sinqerisht të bën për të qarë rasti kur disa të rinj fyejnë të moshuarit; as nuk i njohin të drejtat e tyre, as nuk i kryejnë obligimet ndaj tyre, bile ndoshta disa prej tyre e sulmojnë të moshuarin me fyerje e sharje apo sjellje tjera. Këta të rinj – edhe pse janë të pakët – duhet të kthehen sinqerisht tek Allahu, duke njohur të drejtat e këtyre të moshuarve, dhe duhet të sjellin në kujtesë se Allahu i sheh veprat e tyre, derisa nuk është bërë vonë. Sa njeriu ka pasur të moshuar në shtëpinë e tij e që nuk është përkujdesur për të drejtat e tij, e as që i ka kryer obligimet ndaj tij, ndërsa pas vdekjes së tij ka ndjerë keqardhje për shkak të neglizhencës ndaj tij.

[10] - Mexhmu ul fetava: (10/210).