Fikh i fitneve (sprovave)
Fikh i fitneve (sprovave)
Ligjëratë e mbajtur nga shejh Sulejman Er-Ruhajlij (hafidhahUllah)
Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit!
Çdo lavdërim dhe falënderim i përket Allahut, Zotit të botëve. Salati dhe selami qofshin për robin dhe të Dërguarin e Allahut, Muhamedin, për familjen e tij dhe mbarë shokët e tij.
Më tej:
Vëllezër të dashur! Vërtet, Allahu i patëmeta është i Urtë, i Gjithëdijshëm dhe i Mirinformuar. Ai na shpiku e na krijoi dhe e bëri dynjanë vendbanim të përkohshëm për ne e jo vendqëndrim të përhershëm. Dynjaja është vend nëpër të cilin duhet kaluar për të arritur në vendin më madhështor, Shtëpinë e fundit.
Allahu, me urtësinë e Tij, e bëri dynjanë vend sprovash e provimesh të llojllojshme, për të dalluar ata që e thonë të vërtetën nga ata që gënjejnë, dhe të paluhatshmit nga ata që tërhiqen mbrapa, siç thotë Zoti ynë: “Elif, Lâm, Mîm. Vërtet mendojnë njerëzit se do të lihen të thonë “Ne besojmë” pa u vënë në provë?! Ne i kemi sprovuar ata që kanë qenë para tyre, në mënyrë që Allahu t’i dallojë ata që thonë të vërtetën dhe ata që gënjejnë.” (El-Ankebut, 1-3).
Sprovat janë lloje të ndryshme. Ndër to radhitet sprova e pasurisë dhe e fëmijëve. Allahu i Madhërishëm thotë: “Ta dini se pasuria juaj dhe fëmijët tuaj janë vetëm sprovë dhe se vetëm tek Allahu është shpërblimi i madh.” (El-Enfal, 28). Dijetarët kanë thënë: “Ndodh që njeriu në këtë botë të sprovohet me pasurinë e tij dhe në pasurinë e tij. Dhe ndodh që njeriu në këtë botë të sprovohet me fëmijën e tij, në fëmijën e tij dhe prej fëmijës së tij.”
Po ashtu, prej sprovave është edhe vënia në provë me të mira e të këqija dhe me bindje e mëkate. Kryesisht, bindja dhe e mira kanë nevojë për sabër. Pra, ato bëjnë pjesë në gjërat që janë të urryera për shpirtin, ndërkohë që gjërat e urryera për shpirtin bëjnë pjesë në ato gjëra që e lodhin njeriun.
Sa u përket mëkateve, ato më tepër renditen në radhët e epsheve të cilat ndodh që njeriu t’i dojë dhe t’i paraqiten si të mira. Allahu i Lartësuar thotë: “Çdo njeri do ta shijojë vdekjen! Ne ju vëmë në provë me të keqe dhe me të mirë dhe te Ne do të ktheheni.” (El-Enbija, 35).
Prej sprovave është edhe sprovimi i njerëzve me njëri-tjetrin, nëpërmjet dallimeve mes gjendjeve të tyre, si: varfëria, pasuria, shëndeti, sëmundja, etj. Allahu i Madhërishëm thotë: “Ne edhe para teje kemi nisur vetëm të Dërguar, të cilët hanin ushqim dhe shëtisnin nëpër tregje. Ne i kemi bërë disa prej jush të jenë sprovë për të tjerët; a do të jeni të durueshëm? Zoti yt i sheh të gjitha.” (El-Furkan, 20).
Ndërmjet sprovave është edhe sprovimi i njeriut me njeriun nga një anë krejt tjetër: nga ana e lavdërimit, qortimit dhe dominimit. Allahu i Lartësuar thotë: “Ka disa njerëz që thonë: “Ne besojmë Allahun”, por, kur vuajnë për çështjen e Allahut, e quajnë sprovën prej njeriut njësoj si dënimin e Allahut. Ndërsa, kur u vjen fitorja prej Zotit tënd, ata, me siguri, do të thonë: “Ne kemi qenë me ju”. Vallë! A nuk e di Allahu më së miri se ç’ka në zemrat e çdokujt?” (El-Ankebut, 10).
Si dhe forma të tjera të shumta të sprovimit, përmes të cilave njerëzit vihen në provë në këtë botë. Koka e sprovave dhe më të mëdhatë ndër to janë ato të përgjithshmet, të cilat e godasin tërë ummetin dhe në të cilat përfshihen shumë prej pjesëtarëve të tij, si: sprova e rebelimit ndaj pushtetarëve, sprova e mbjelljes së shkatërrimit në tokë, e cila është bërë si lloj arti nga njerëzit sot. Këtu bën pjesë ajo që në këtë kohë njihet me emrin terrorizëm. Pastaj, sprova e tekfirit, tebdi’it, tefsikut dhe qesëndisja e njëri-tjetrit me nofka (të këqija), pa ekzistimin e ndonjë kërkese fetare për një cilësim të tillë. Gjithashtu, edhe sprova e urrejtjes, kthimit të shpinës dhe bojkotit të ndërsjellë, pa ndonjë shkak fetar, si dhe sprova të tjera të përgjithshme, të cilat janë shpeshtuar në këtë kohë dhe të cilat shpijnë ose drejt ekstremizmit, ose drejt shkujdesjes. Nuk ka rënë dikush në to veçse i është prishur jeta, i është trazuar rehatia, i është nxirë zemra dhe ka ndjerë ngushti në shpirt nga njerëzit.
Kush e humb rrugën në këto sprova të përgjithshme dhe nuk kapet fort pas bazave fetare dhe thellohet në to (sprova), ai, patjetër, do të ndjejë ngushti në gjoks nga njerëzit, derisa të arrijë në atë gjendje që të ikën nga prindërit, nga familja dhe nga të afërmit e tij, si dhe nga njerëzit e tjerë. Dhe, njeriut të tillë, gjithsesi, do t’i trazohet rehatia (begatia) në të cilën është. Të vërtetën e ka thënë Muavije (radijAll-llahu anhu) kur thotë: “Ruhuni nga fitneja dhe mos e dëshironi atë, sepse ajo e prish jetesën, e trazon begatinë dhe e sjellë çrrënjosjen (dënimin).” (Përmendur nga Dhehebiu në Sijer).
Të vërtetën e ka thënë edhe Hudhejfe (radijAll-llahu anhu), kur thotë: “Kini kujdes nga fitnet, dhe askush nga ju të mos merret to! Pasha Allahun, nuk merret dikush me to veçse do ta zhdukin nga faqja e dheut ashtu siç e zhduk rrjedha e ujit gjakun.” (Përcjellë nga AbduRezaku dhe Hakimi).
Profeti ynë (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem), i cili ishte plot dhembshuri për ummetin e tij, na ka treguar për fitnet e shumta që to ndodhin në këtë ummet. Përcillet nga Usame (radijAll-llahu anhu) se Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) u ngjit në një ndërtesë të lartë (kala) prej ndërtesave të Medines dhe tha: “A po e shihni atë që jam duke e parë? Apo e shihni atë që jam duke e parë? Jam duke parë vendndodhjet e fitneve ndërmjet shtëpive tuaja, sikur të ishin pika shiu të rëna.” (Buhariu dhe Muslimi).
Nga Ebu Hurejre (radijAll-llahu anhu) përcillet se i Dërguari i Allahut (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Shpejtoni në kryerjen e veprave të mira para se të vijnë fitne sikur të ishin pjesë e një natë të errët. Gjatë tyre, njeriu zgjohet si besimtar dhe ngryset si jobesimtar. Ai do ta shesë fenë e tij për një përfitim të pakët të kësaj bote.” (Buhariu).
Nga Hudhejfe (radijAll-llahu anhu) përcillet të ketë thënë: “Ishim tek Umeri dhe tha: “Cili prej jush e ka dëgjuar të Dërguarin e Allahut duke i përmendur fitnet?” (Shejhu): “O vëllezër, ky është një parim tek dijetarët, pra, përkujtimi i myslimanëve me fitnet, në mënyrë që të ruhen prej tyre dhe të njohin rrugën e drejtë, përmes së cilës shpëtojnë nga to. Umeri (radijAll-llahu anhu) po u thotë të pranishmëve: “Cili prej jush e ka dëgjuar të Dërguarin e Allahut duke i përmendur fitnet?” Disa thanë: “Ne e kemi dëgjuar”. Umeri tha: “Ndoshta keni për qëllim fitnen e njeriut në familjen dhe komshiun e tij?” “Gjithsesi” – thanë ata. Ai tha: “Këtë fitne e shlyen namazi, agjërimi dhe lëmosha. Mirëpo, cili prej jush e ka dëgjuar Profetin (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) duke i përmendur fitnet të cilat vërshojnë si valët e detit?” (Shejhu): “Këto janë fitnet e përgjithshme e të mëdha.” Hudhejfe tha: “Të pranishmit heshtën ndërsa unë ia ktheva: “Unë e kam dëgjuar”. Umeri më tha: “Ti?” Thash: “E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) duke thënë: “Zemrave do t’u shfaqen fitnet ashtu siç thuret hasra, thupër për thupër. Andaj, asaj zemre që përzihet me to, i bëhet një pikë e zezë; asaj zemre që i refuzon ato, i bëhet një pikë e bardhë, derisa të jenë (tek njerëzit e asaj kohe) vetëm dy lloje zemrash: e bardhë, sikur të ishte një gur i lëmuar, të cilës nuk i bën dëm asnjë fitne, derisa të jenë qiejt dhe Toka, dhe tjetra e zezë në të hirtë, sikur të ishte një enë që rri përmbys – kjo zemër nuk njeh atë që është e mirë dhe nuk e refuzon atë që është e keqe, përveç asaj që i është rrënjosur nga epshi i saj.” (Muslimi).
Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem), së bashku me sqarimin e numrit të madh të fitneve që do të ndodhin, sqaroi edhe rrugën e qartë dhe shtegun e sigurt në të cilin, kushdo që ecë, do të jetë i shpëtuar dhe në gjendjen më të mirë.
Selefët (gjeneratat e para të myslimanëve) i kushtuan rëndësi të veçantë përcaktimit dhe sqarimit të kësaj rruge dhe qartësuan se, nuk ka shpëtim për ummetin e as për besimtarin si dhe dalje nga fitnet veçse përmes ecjes përgjatë saj me mirësinë e Allahut të Lartësuar. Njohja e kësaj rruge ishte ajo çfarë kishim për qëllim me (temën): “Fikh i fitneve (sprovave)”.
Kushdo që e bart këtë fikh (dije), punon me të dhe e mëson atë, me lejen e Allahut, shpëton nga të qenët shkak në përhapjen e fitnes apo në bërjen e të tjerëve të bien në të. Po ashtu, shpëton që të jetë vetë prej pjesëmarrësve në të apo që, Allahu na ruajt, t’i errësohet zemra me fitne dhe në fitne dhe kështu të mos e dijë të vërtetën. Përkundrazi, ai që e mëson këtë dije, është i bindur rreth të vërtetës dhe i jepet sukses drejt njohjes së saj; është me zemër të ndriçuar dhe në rrugë të drejtë. Kjo ngaqë ai ka ecur rrugës të cilën e sqaroi Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem).
Për këtë arsye, dijetarët kanë thënë se: prej dijeve më fisnike është që njeriu të mësojë fikhun e fitneve; pra, si t’i trajtojë ato.
Dihet fare mirë se ne jetojmë në një kohë në të cilën janë shpeshtuar fitnet dhe është rritur injoranca e njerëzve lidhur me fikhun e fitneve. Kjo ka bërë që shumë ndër të rinjtë dhe vëllezërit tanë të bien në fitne dhe të jenë ndezës të tyre. Ndërsa, disa të rinj, në të cilët shpresohet hajri, u bënë udhëheqës të fitneve dhe i udhëzuan të tjerët drejt tyre. Kështu, shumë nga të rinjtë tanë nuk e dinë se ku është shpëtimi dhe nga t’ia mbajnë, derisa të bëhen prej atyre që janë fundosur në fitne, dhe, edhe nëse shpëtojnë prej tyre, prapëseprapë, do të jenë të prekur nga to.
Për këtë arsye, o vëllezër, dija rreth fitneve është një dije fisnike, ngaqë myslimanit ia sqaron rrugën e shpëtimit para se të bie në fitne.
Disa prej selefëve kanë thënë: “Kur të vijë fitneja, atë e njohin dijetarët ndërsa në të zhyten njerëzit e rëndomtë, dhe nuk e njohin atë vetëm se pasi të ikën.” Përse? Sepse, kur fitneja të vijë, zbukurohet. Ajo zbukurohet me xhelozi ndaj fesë dhe me urdhërim për të mirë, dhe njerëzit mendojnë se ky njeri nuk i trembet askujt për çështjen e Allahut. Kështu, fitneja zbukurohet dhe mashtron, mirëpo, në momentin kur dështon, zbulohet dhe pikërisht atëherë e njohin njerëzit e rëndomtë. Ky është shpjegimi i Mutarrif bin Abdullah, i cili kishte thënë: “Vërtet, kur fitneja vjen, është e paqartë; kur të largohet, bëhet e qartë.” Ndërsa, Hasen El-Basriu kishte thënë: “Kur fitneja të vijë, atë e njeh çdo dijetar, ndërsa, kur të largohet, atë e njeh çdo injorant.”
Sa e bukur dhe sa madhështore në aludimin e saj është një fjali e shkurtër e dijetarëve të cilët, kur shprehen rreth fitnes, thonë: “Në fillim fitneja mashtron dhe ndodh që edhe gëzon. Mirëpo, fundi i saj është i hidhët.” Në fillim, fitneja e mashtron atë që nuk ka fikh (njohuri) rreth saj dhe ndodh që edhe e gëzon. Mirëpo, përfundimi i saj për të, për shoqërinë dhe për popullin ku jeton patjetër se do të jetë e hidhët dhe assesi s’ka mundësi të dalë diçka e mirë prej saj.
Çështja më e rrezikshme në këtë është kur fitneja u bëhet e paqartë nxënësve të dijes, të cilët i mësojnë njerëzit dhe mbajnë hutbe dhe nga të cilët pritet të jenë pishtarë ndriçues për ummetin dhe të jenë prej atyre që myslimanëve ua tregojnë të mirën.
Ka nxënës dije që e kanë të paqartë çështjen e fitneve dhe atë për shkak të paqëndrueshmërisë (papjekurisë) së tyre në dije. Kështu, ata flasin rreth fitneve dhe nuk ndreqin asgjë; përkundrazi, vetëm prishin. Ata nuk kapen pas fikhut të fitneve dhe nuk u referohen dijetarëve, gjë që shumicën e masës së rëndomtë të njerëzve, edhe nëse nuk i hedh në fitne dhe në zjarrin e përflakur të saj, prapëseprapë, i lë në mëdyshje.
Është e ditur se dy lloje njerëzish e përhapin fitnen në masën e gjerë të njerëzve:
01. Ai që ka qëllim të mirë, mirëpo nuk ka njohuri dhe është i paqëndrueshëm në dije. Pra, ai qëllimin dhe zemrën e ka të mirë, por është i paqëndrueshëm në dije.
02. Ai që e ka qëllimin e keq dhe që nuk ua do të mirën muslimanëve.
Ndodh që i dyti ta shfrytëzojë të parin për të arritur synimin e tij. Për këtë shkak, armiqtë e Islamit i shfrytëzojnë disa nga të rinjtë e tij për të prishur fenë, gjithmonë në emër të fesë dhe të kapjes pas saj.
Sa e sa të rinj tanë kemi parë që janë futur në fitne dhe ata që i kurthuan në to ishin njerëz të këqij. Unë personalisht, kur i kam këshilluar disa të rinj me mendime të devijuara, gjeta se, në fillim të rrëshqitjes së tyre drejt fitnes, ata ishin mbështetur në disa vendime të dyshimta që disa vende joislame kishin përmendur për disa vende islame. Ata thoshin: “Filan shteti (jobesimtar) ka përmendur vendimin e filan shtetit (mysliman) se ai (shtet) ka kërkuar ndihmë kundër myslimanëve në këtë e në atë çështje.” Pa dyshim se këto gjëra u futen tinëzisht të rinjve, në mënyrë që t’i hedhin në fitne.
Për këtë arsye, o vëllezër, desha të përmend diçka nga fikhu i fitneve dhe maturinë në këtë.
Në një porosi të tijën, Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) i ka përmbledhur parimet më madhështore të fitneve. Sa madhështore është porosia, kur vjen nga dikush që e do! E, si qëndron puna, kur porosia të jetë nga njeriu që e do më së shumti, kur porosia të jetë nga njeriu që e do më shumë se veten tënde dhe të gjithë njerëzit tjerë, kur të jetë nga ai (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) për të cilin e di së është i butë e plot mëshirë?
Cilat ishin fjalët e Profetit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem), kur ai u mbajti shokëve të tij një këshillë të përkryer nga e cila u drodhën zemrat dhe lotuan sytë, e ata i thanë: “O i Dërguar i Allahut! Duket se kjo është një këshillë e atij që do të largohet (nga kjo botë), andaj porositna!”. Çfarë u tha? Ai (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) u tha: “Ju porosis me frikë ndaj Allahut, me dëgjim e bindje, edhe nëse udhëhiqeni nga një rob. Sepse, ai që do të jetojë më gjatë prej jush, do të shohë kundërshti të shumta. Mirëpo, ju ndiqeni sunetin tim si dhe sunetin e kalifëve të drejtë e të udhëzuar. Kapuni fort për të dhe kafshojeni atë me dhëmballë. Dhe kini kujdes nga gjërat e shpikura, sepse, çdo gjë e shpikur, është bidat; çdo bidat është humbje, dhe çdo humbje është në zjarr.”
Pra, këto tri parime janë bazat më të mëdha të fikhut të fitneve.
01. Frika ndaj Allahut.
02. Dëgjimi dhe bindja ndaj atyre që Allahu u ka dhënë pushtet mbi ne dhe qëndrimi pas xhematit të myslimanëve dhe imamit të tyre.
03. Të kapurit pas sunetit dhe kujdesi nga bidatet.
Parimi i parë: Frika ndaj Allahut.
La ilahe il-lAllah. Sa madhështore që është kjo fjali! Është e pakët në fjalë, mirëpo me kuptim madhështor. S’ka të mirë të kësaj apo botës tjetër veçse është nën flamurin e frikës ndaj Allahut. Mirëpo, o vëllezër, qëllimi im këtu është të flas rreth lidhjes midis frikës ndaj Allahut dhe shpëtimit nga fitnet.
Allahu i Lartësuar thotë: “Atij që i frikësohet Allahut, Ai do t’i gjejë rrugëdalje (nga çdo vështirësi).” (Et-Talak, 2). Ibën Abbasi (radijAll-llahu anhu), duke e shpjeguar këtë ajet, thotë: “Do t’i gjejë rrugëdalje nga çdo vështirësi në dynja dhe në Ahiret.” Pra, atij që i frikësohet Allahut në mënyrë të mirëfilltë, Ai do t’i gjejë rrugëdalje nga vështirësitë, dhe këtu hyjnë edhe vështirësitë e fitneve.
Frika ndaj Allahut (të ruajturit nga Allahu) është të punosh me bindje ndaj Allahut sipas dritës së Allahut, duke shpresuar shpërblimin e Allahut. Dhe të largohesh nga mosbindja ndaj Allahut sipas dritës së Allahut, duke u frikuar nga ndëshkimi i Allahut.
Po jua sjell një shembull të vetëm, përmes të cilit do të sqaroj sesi frika ndaj Allahut të Madhërishëm e nxjerrë njeriun nga fitnet. Të marrim si shembull fitnen e tekfir-it dhe lëshimin e gjuhës në bërjen e myslimanëve jobesimtarë, qofshin ata elitë, si udhëheqësit e dijetarët, qofshin njerëz të rëndomtë.
Kur myslimani të ketë frikë Allahun lidhur me vëllezërit e tij dhe të ketë frikë Atë lidhur me gjuhën e tij, atëherë kjo, me lejen e Allahut, e ndihmon atë të shpëtojë nga kjo fitne e madhe. Kur myslimani të dëgjojë se vëllai i tij, qoftë udhëheqës apo një individ nga shoqëria, ka folur fjalë kufri apo ka bërë kufër me vepër, ai nuk gëzohet me këtë fjalë e ta përhapë e shfaqë atë; përkundrazi, ai i frikësohet Allahut lidhur me vëllanë e tij. Kështu, së pari, ai sigurohet mirë se a ka dalë njëmend prej atij njeriu kjo vepër apo thënie? Në këtë çështje janë tri gjendje:
- Të vërtetohet se vepra/fjala nuk kanë rrjedhur prej tij.
- Të ketë vend për dyshime.
- Të vërtetohet se vepra/fjala kanë rrjedhur prej tij.
Nëse vërtetohet se vepra/fjala nuk kanë rrjedhur prej tij, atëherë ai thotë: “Falënderimi qoftë për Allahun, i Cili e shpëtoi vëllanë tim nga kjo çështje e rrezikshme!”, dhe njëkohësisht i gëzohet kësaj.
E, nëse dyshon, atëherë, sipas parimit bazë, myslimani është në Islam dhe, kur të vijë dyshimi, çështja kthehet në origjinë, dhe thuhet: “Origjina e tij tregon se ai nuk e ka thënë këtë fjalë apo bërë këtë vepër.”
Mirë, nëse vërtetohet se ai e ka thënë atë fjalë apo bërë atë vepër, a duhet të nxitohet në bërjen e tij jobesimtar? Përgjigja është: jo. Përkundrazi, ai i frikësohet Allahut lidhur me vëllanë e tij dhe fenë e tij. Kështu, ai këqyr se kjo fjalë apo vepër a konsiderohet tek dijetarët si një gjë që e nxjerrë njeriun nga feja? Sepse jo çdo gjë për të cilën njerëzit thonë se nxjerrë nga feja njëmend është e tillë. Por, patjetër duhet t’u kthehemi fjalëve të dijetarëve rreth kësaj çështjeje.
E, nëse dijetarët thonë se kjo vepër/fjalë nuk e nxjerrë njeriun nga feja, atëherë ai thotë: “Falënderimi qoftë për Allahun, i Cili nuk bëri që vëllai im të binte në kufër.” E, nëse vërtetohet (nga fjalët e dijetarëve) se ajo vepër/fjalë e nxjerrë nga feja, a duhet të nxitojë në bërjen e vëllait të tij jobesimtar? Jo, por kapet pas frikës ndaj Allahut lidhur me vëllanë e tij dhe fenë e tij, dhe këqyr se a mblidhen kushtet dhe a largohen pengesat tek vëllai i tij që e bën këtë vepër apo thotë këtë fjalë që nxjerrë nga feja? Nëse vëren se kushtet nuk përmbushen tek ai dhe se, po ashtu, ekzistojnë edhe pengesa, atëherë ai duhet të ketë frikë Allahun dhe të mos e bëjë atë jobesimtar. Përse? Sepse dijetarët thonë: “Ka dallim mes cilësimit të veprës si kufër dhe cilësimit të vepruesit (të saj) si jobesimtar.” Pra, ndodh që vepra të cilësohet si kufër, mirëpo vepruesi i saj nuk cilësohet si jobesimtar, dhe atë për shkak të ekzistimit të ndonjë pengese.
Kjo ka shembuj të shumtë, por ne do të përmendim një apo dy sosh. Për shembull, ngjarja e atij që kishte jetuar tek popujt para nesh dhe i cili i kishte bërë padrejtësi vetes dhe i kishte kaluar kufijtë në bërjen e mëkateve. Kur i erdhi vdekja, çfarë tha? Ai u tha bijve të vet: “Kur të vdes, më digjni, pastaj më bëni pluhur, pastaj më shpërndani në ajër.” Përse? Ai tha: “Se, pasha Allahun, nëse Allahu më kap, do të më dënojë ashtu siç nuk ka dënuar askënd në këtë botë.” Ai po thotë se i kam bërë padrejtësi vetes, andaj, kur të vdes, më digjni, e çfarë të më ketë mbetur nga trupi, prapë mos e lini, por bëjeni pluhur dhe shpërndajeni në ajër. “Se, pasha Allahun, nëse Allahu më kap – mendonte se Allahu s’ka mundësi ta ringjallë, nëse veprohet me të në atë mënyrë – do të më dënojë ashtu siç nuk ka dënuar askënd në këtë botë.” Allahu i Madhërishëm e ringjalli dhe e pyeti se çfarë e shtyu të vepronte asisoj? Ai i tha: “Frika nga Ti, o Zoti im.” Pra, ai ishte i shokuar nga frika, andaj Allahu e futi në Xhenet. Sikur të ishte jobesimtar, kurrë s’do ta shihte Xhenetin me sy. Dhe sa i përket këtij rasti, dijetarët thanë: “Frika ia mundi logjikës së tij, andaj nuk e dinte realitetin e fjalëve që i thoshte.”
Për këtë arsye, po jua përmendi shembullin e dytë. Para ndalimit të alkoolit, Hamzaja (radijAll-llahu anhu), së bashku me disa shokë të tij, ishin ndalur për të qëndruar tek një shtëpi dhe kishin pirë verë. Aliu (radijAll-llahu anhu) i kishte jashtë dy kafshë shale ndërkohë që në atë shtëpi nuk kishte gjë tjetër përveç hurmave e gjërave të ngjashme me to, por nuk kishte mish. Njëri nga të pranishmit i tha Hamzait: “A të hamë nga ky ushqim, kur kafshët tuaja janë tek dera?” Hamzeja u ngrit, e theri njërën kafshë dhe u dha ushqim të pranishmëve. Aliu (radijAll-llahu anhu) shkoi t’i ankohej Profetit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem). Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) erdhi tek Hamzaja, i cili tashmë ishte dehur, dhe i foli rreth çështjes. Çfarë tha Hamzaja? Tha: “A mos jeni ju gjë tjetër veçse robër të babait tim?” Po i drejtohet Profetit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) dhe po i thotë: “Kush je ti të më flasësh? A mos je ti gjë tjetër veçse rob i babait tim?” Kjo është fyerje ndaj Profetit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem). Transmetuesi i hadithit tha: “Profeti e vërejti se ai ishte i dehur, andaj e la dhe doli.” Pra, nuk ndërmori asgjë kundër tij.
Të marrim me mend se tek një mysliman është vërtetuar se një mysliman tjetër ka bërë ndonjë vepër apo ka thënë ndonjë fjalë dhe ajo është e tillë që e nxjerrë atë nga feja. Po ashtu, atij personalisht i është bërë e qartë se të gjitha kushtet (për bërjen e tij jobesimtar) janë mbledhur dhe të gjitha pengesat janë larguar. A ta bëjë atë menjëherë jobesimtar? Themi: Jo, dhe nga një gjë e këtillë duhet ta pengojë frika ndaj Allahut. Kështu, ai ua drejton këtë çështje atyre që janë të denjë të merren me të, pra, dijetarëve, dhe pastaj merr vendim sipas mendimit të dijetarëve. Nuk i përqesh dijetarët, nuk i akuzon ata dhe nuk tallet me ta; përkundrazi, çështjen e drejton tek ata që janë të denjë për të, ngase një punë e rëndësishme si kjo duhet t’u referohet dijetarëve.
Pra, ky ishte një shembull për atë sesi frika ndaj Allahut të Lartësuar e shpëton njeriun nga fitnet. Kështu, kur besimtari e ka frikë Allahun, nuk gjykon me epshin apo emocionet e tij, por me çfarë? Gjykon në bazë të asaj që e kërkon vendimi fetar.
Parimi i dytë: Dëgjimi dhe bindja ndaj udhëheqësit, si dhe qëndrimi pas imamit të myslimanëve dhe xhematit të tyre.
Sepse Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) tha: “Ju porosis për frikë ndaj Allahut, për dëgjim e bindje, edhe nëse udhëhiqeni nga një rob. Sepse, ai që do të jetojë më gjatë prej jush, do të shohë kundërshti të shumta. Mirëpo, ju ndiqeni sunetin tim dhe sunetin e kalifëve të drejtë e të udhëzuar; kapuni fort për të dhe kafshojeni atë me dhëmballë.”
Për këtë shkak, dijetarët thanë: “Prej bazave që e shpëtojnë njeriun nga fitnet është që ai t’i bindet atij që Allahu i ka dhënë pushtet mbi të, sido që të jetë gjendja e tij, mirëpo jo në mëkate. Përderisa ai nuk urdhëron për mëkate, duhet të ketë bindje ndaj tij.” Përse? Sepse Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) thotë: “Muslimani e ka për detyrë të bindet dhe të dëgjojë, si në atë që i pëlqen, ashtu edhe në atë që e urren, përderisa nuk urdhërohet për ndonjë mëkat. E, nëse urdhërohet për të, atëherë s’ka dëgjime dhe as bindje.”
Është saktësuar në Sahih se një burrë e pyeti Profetin (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem): “O i Dërguar i Allahut, për çfarë na urdhëron, nëse udhëhiqemi nga njerëz që kërkojnë nga ne të drejtën e tyre dha na mohojnë të drejtën tonë?” Shikojeni sesi ai e formuloi pyetjen: “Për çfarë na urdhëron, nëse udhëhiqemi nga njerëz që kërkojnë nga ne të drejtën e tyre”, domethënë, dëgjimin dhe bindjen ndaj tyre, “dhe na mohojnë të drejtën tonë?” Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) nuk iu përgjigj me asgjë. Njeriu e përsëriti pyetjen për të dytën herë, mirëpo prapë Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) nuk iu përgjigj me asgjë. Kur pyeti për herën e tretë, Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) i tha: “Kini frikë Allahun dhe dëgjoni e bindjuni atyre!” Pastaj (në këtë hadith) erdhi rregulli, të cilit myslimani nuk i ndahet kurrë, në mënyrë që të shpëtojë nga rënia në fitne: “Sepse ata janë përgjegjës për atë që janë ngarkuar, ndërsa ju për atë që jeni ngarkuar.” Pra, secili njeri angazhohet me atë që Allahu e ka ngarkuar.
Shtysë e disa njerëzve për rënie në fitne është angazhimi i tyre me gjërat me të cilat nuk janë ngarkuar. Kështu, ata angazhohen me politikë, angazhohen me diçka që Allahu e ka ngarkuar udhëheqësin e shtetit. Allahu nuk të ka ngarkuar ty me këtë. Për këtë arsye, Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) tha: “Sepse ata janë përgjegjës për atë që janë ngarkuar, ndërsa ju për atë që jeni ngarkuar.”
Dëgjoje edhe këtë! Është saktësuar në Sahih se Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Në gjirin tuaj do të ketë udhëheqës që nuk udhëzohen me udhëzimin tim dhe nuk e ndjekin Sunetin tim. Këshilltarët e afërt të tyre kanë zemra djajsh në trup njeriu.” O vëllezër, a po e shihni këtë përshkrim? Kush po i përshkruan kështu? I Dërguari (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem). “Udhëheqës që nuk udhëzohen me udhëzimin tim dhe nuk e ndjekin Sunetin tim.” Kush janë këshilltarët e tyre të afërt? “Këshilltarët e afërt të tyre kanë zemra djajsh në trup njeriu.” Në atë moment, u ngrit Hudhjefe-ja (radijAll-llahu anhu) dhe tha: “O i Dërguar i Allahut, për çfarë më urdhëron, nëse e arrij atë kohë?” Si ishte përgjigja e Profetit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem)? Ai tha: “Dëgjo dhe bindu, edhe nëse të goditet shpina dhe të merret pasuria!” O vëllezër, çfarë udhëheqësi është ky, të cilin Profeti e përshkroi se nuk udhëzohet me udhëzimin e tij dhe nuk e ndjek Sunetin e tij, dhe se këshilltarët e tij të afërt janë të këqij? Natyrisht, kjo kufizohet me hadithin që e përmendëm më herët, ku thuhet se: duhet t’i bindemi atij, përderisa nuk urdhëron me mëkat. E, nëse e bën një gjë të tillë, atëherë s’duhet të ketë ndaj tij as dëgjim, as bindje në këtë mëkat.
Qëndrimi pas xhematit të myslimanëve dhe imamit të tyre është koka e të gjitha të mirave për njeriun. Dhe nuk ka xhemat veçse me ekzistimin e imamit. Kurse, përçarja është koka e së keqes.
Nga Hudhejfe bin El-Jemani (radijAll-llahu anhu) përcillet të ketë thënë: “Njerëzit e pyetnin Profetin (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) për të mirën, ndërsa unë e pyetja për të keqen, nga frika se mos më zinte.” Një ditë, unë i thash atij: “O i Dërguar i Allahut! Ne ishim në injorancë dhe në sherr, pastaj Allahu na e solli këtë të mirë (Islamin). A do të ketë ndonjë të keqe pas kësaj të mire?” Ai tha: “Po”. Unë i thash: “E a do të ketë ndonjë të mirë pas asaj të keqeje?” “Po” – tha ai, “mirëpo në të ka dehan (turbullirë).” “Kush do e turbullojë atë?” Ai tha: “Njerëz që ndjekin sunet tjetër nga ai i imi dhe që nuk udhëzohen me udhëzimin tim; disa vepra të tyre do t’i miratosh e disa jo.” Unë pyeta: “A do të ketë ndonjë të keqe pas kësaj të mire?” Ai u përgjigj: “Po, thirrës në dyert e Xhehenemit. Atë që u përgjigjet atyre, e hedhin në të.” “Na i përshkruaj ata, o i Dërguar i Allahut!” “Po” – tha ai. “Ata janë të veshur me lëkura tona (janë prej nesh) dhe flasin me gjuhën tonë.” Unë thash: “O i Dërguar i Allahut, për çfarë më urdhëron, nëse më arrin kjo?” Domethënë: cili është shpëtimi? Ai tha: “Qëndro me xhematin e myslimanëve dhe imamin e tyre.” Domethënë, përderisa ka xhemat të myslimanëve, qoftë edhe në ndonjë vis të largët, dhe ata kanë imam, atëherë ti duhet të qëndrosh me ta dhe me imamin e tyre. “E, çfarë nëse ata nuk as xhemat e as imam?” – pyeta unë. Domethënë, ata nuk kanë hiç xhemat e as imam; ç’duhet bërë në këtë rast? I Dërguari i Allahut (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) tha: “Atëherë, braktisi të gjitha ato grupe, edhe nëse detyrohesh të kafshosh ndonjë rrënjë druri, derisa të vdesësh në atë gjendje.”
Pikërisht këtë e vunë në praktikë Selefët e mirë (riduanUllahi alejhim). Për shkak se nuk na ka mbetur edhe shumë kohë, unë po jua sjell një shembull të vetëm. Ibën Umeri (radijAll-llahu anhuma) tregon: “Muavije (radijAll-llahu anhu) mbajti hutbe dhe tha: “Kush do që të flasë rreth kësaj çështjeje (kalifatit), atëherë le të flasë tani, mirëpo le ta dijë se unë jam më meritor për të sesa ai dhe babai i tij.” Kështu tha Muavije (radijAll-llahu anhu). Habib bin Mesleme i tha ibën Umerit: “Sikur t’i përgjigjeshe?” Ibën Umeri ia ktheu (Habibit): “E hoqa rrobën me të cilën isha mbështjellë dhe u bëra gati t’i them: “Më meritor se ti për këtë çështje (kalifatin) është ai që të ka luftuar ty dhe babanë tënd për të hyrë në Islam”. Domethënë, ai mund t’i përgjigjej me këto fjalë, mirëpo çfarë e pengoi? Ai tha: “Mirëpo, u frikova të thosha ndonjë fjalë e cila do të përçante xhematin dhe do të bëhej shkak për derdhjen e gjakut, si dhe të më vishej më vonë ndonjë gjë që nuk e kam thënë. Po ashtu, e solla ndërmend atë që Allahu ka përgatitur në Xhenete.” Habibi ia ktheu: “Qenke ruajtur dhe mbrojtur (nga Allahu).”
Çfarë e pengoi ibën Umerin (radijAll-llahu anhuma) t’i kundërpërgjigjej Muavijes? Ajo ishte frika nga përçarja, andaj edhe duroi dhe nuk tha gjë, vetëm e vetëm për të ruajtur bashkimin e myslimanëve rreth imamit dhe prijësit të tyre. Selefët kanë folur gjatë rreth kësaj meseleje.
Për këtë arsye, o vëllezër, prej bazave të ruajtjes nga fitneja është se, kur ajo të ndodhë, njeriu duhet të qëndrojë me imamin e myslimanëve dhe me xhematin e tyre.
Parimi i tretë: Të kapurit pas sunetit dhe kujdesi nga bidatet (sajesat)
Sa herë të na vijë ndonjë çështje, ne duhet ta shikojmë se a është e lashtë dhe e vjetër? A e bënte atë Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) me shokët e tij, dhe a e përcollën atë njerëzit më të mirë me zinxhir nga drita? Apo mos është gjë e re (e shpikur) që e kundërshton të vjetrën? E, nëse e sheh se ajo është e vjetër dhe se bëhej nga Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem), shokët e tij, si dhe nga selefët (të parët) e ummetit, atëherë kapu pas saj, sepse, pikërisht aty është mirësia. Ndërsa, nëse e sheh se është e re, e sajuar (shpikur), që e kundërshton atë në të cilën ishin shokët e Profetit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) dhe selefët e ummetit, atëherë, ki kujdes prej saj, ngaqë, i tërë sherri është në të.
Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) thotë në porosinë e tij që e dëgjuam më lartë: “sepse ai që do të jetojë më gjatë prej jush do të shoh kundërshti të shumta.” Të gjithë thonë: “E vërteta është tek unë; hajri është tek unë; shpëtimi është tek unë, andaj, më ndiqni mua.” Sot shohim njerëz të përçarë, ku secili prej tyre thërret drejt një gjëje dhe thotë se e vërteta është tek ai. Atëherë, cili është shpëtimi? Atë e sqaroi Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) kur tha: “Mirëpo, ju ndiqeni sunetin tim, si dhe sunetin e kalifëve të drejtë e të udhëzuar. Kapuni fort për të.” Pastaj, i Dërguari (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) e tha një fjalë të çuditshme: “…dhe kafshojeni atë me dhëmballë.” Përse u shpreh kështu? Dijetarët thanë: “O rob i Allahut, nëse kapesh pas sunetit, atëherë, dije se do të ketë njerëz që do mundohen të të tërheqin prej tij dhe do të dëshirojnë që ta braktisësh atë. Andaj, ti mos iu bind atyre, por vazhdo i kapur për të.”
Kur njeriu ka diçka, të cilën dëshirojnë t’ia marrin, ai e kafshon atë me dhëmbët e tij, në mënyrë që të mos i merret. Kuptimi i këtyre fjalëve është: “O rob i Allahut, qëndro paluhatshëm në sunet, sado që akuzohesh, dhe sado që mundohen ata, të cilët e hijeshojnë të kotën me fjalët e tyre, të të largojnë nga suneti. Këtë edhe e sqaroi Profeti (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem), pastaj tha: “Dhe kini kujdes nga gjërat e shpikura, sepse çdo gjë e shpikur është bidat, çdo bidat është humbje.”
Lidhur me këtë temë, Ebu Daudi përcjellë se, Muadh bin Xhebeli nuk ulej në ndonjë mexhlis të dhikrit (dijes), e të mos thoshte: “Allahu është gjykatës i drejtë. Janë të shkatërruar ata që dyshojnë, janë të shkatërruar ata që dyshojnë.” Ndërsa, një ditë tha: “Vërtet se, do t’ju vijnë fitne gjatë të cilave do të shtohet pasuria dhe Kurani do t’i jepet çdokujt: besimtarit, mynafikut, burrit, gruas, të voglit (të riut), të madhit (të moshuarit), robit dhe të lirit. Pritet që dikush të thotë: “Ç’farë kanë njerëzit që nuk po më ndjekin?” Domethënë: “Përse të mos bëhem imam (prijës) i tyre, kur unë e kam mësuar Kuranin përmendsh? Përse të mos bëhem imam që njerëzit të më pasojnë? Ky është kuptimi i fjalëve të Muadhit (radijAll-llahu anhu). “Pritet që dikush të thotë: “Ç’farë kanë njerëzit që nuk po më ndjekin, kur dihet se unë e kam lexuar Kuranin? Jo, ata nuk do të më ndjekin derisa t’u shpikë diçka ndryshe nga ai.” Domethënë: s’ka mundësi të bëhem imam, përveç nëse u shpiki diç atyre. Muadhi vazhdon: “Andaj, ruajuni nga ajo çfarë ka shpikur, sepse ajo është humbje. Dhe po ashtu ju paralajmëroj nga gabimi i urtarit (dijetarit), sepse ndodhë që shejtani të hedh fjalë devijimi në gjuhën e tij.”
Për këtë shkak, o vëllezër, selefët e këshillonin njëri-tjetrin për kapjen pas sunetit dhe kujdesin që duhet pasur nga bidatet.
Pra, këto tri baza janë kryekëput parimet më madhështore të fikh-ut të fitneve:
01. Frika ndaj Allahut.
02. Dëgjimi dhe bindja jo në mëkate ndaj atyre që Allahu u ka dhënë pushtet mbi ne dhe qëndrimi pas xhematit të myslimanëve dhe imamit të tyre.
03. Të kapurit pas sunetit dhe kujdesi nga bidatet.
Mirëpo, kjo jetësohet atëherë kur njeriu kapet pas dijes dhe dijetarëve të besueshëm dhe merr qëndrim sipas fjalëve të tyre. Sepse e tërë mirësia është në dijen, e cila është e ngritur mbi librin e Allahut dhe sunetin e të Dërguarit (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem).
Për këtë arsye, imam Es-Si’dij (RahimehUllah) thotë: “Ta dish, u udhëzofsh në rrugë të drejtë, se begatia më e vlefshme Është dija e cila t’i largon dyshimet dhe fëlliqësitë (epshet) Pra, ta dish o besimtar, se begatia më e madhe e Allahut ndaj teje, pas Islamit, është dija. Ç’dobi ka nga kjo dije? Ajo largon nga ti dyshimet dhe fëlliqësitë e mosbindjeve dhe mëkateve. ”
Andaj, duhet të qëndrojmë pas këtyre parimeve dhe t’i mësojmë mirë ato.
Në realitet, kjo temë është e gjerë dhe ka edhe baza të tjera të shumta, të cilat i kam marr dhe përgatitur nga fjalët e dijetarëve, mirëpo këto që i përmenda janë bazat e bazave. Duke qenë se koha na mjaftoi për përmendjen e tyre, unë po mjaftohem me atë që përmenda deri më tani.
Në fund, e këshilloj veten dhe vëllezërit e mi me frikë ndaj Allahut të Madhërishëm dhe të mos marrim qëndrime të bazuara mbi emocione të rrëmbyeshme, ngaqë Allahu nuk na ngarkoi me to, por me pasimin e asaj me të cilën erdhi Muhamedi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem). Andaj, le të kapemi pas saj, edhe nëse shpirtrat tanë të prirë për keq dhe njerëzit e kotë na zbukurojnë diçka tjetër; edhe nëse na thuhet se e vërteta, ndihma dhe krenaria janë diku tjetër. Por, pasha Allahun, pos të Cilit s’ka të adhuruar të vërtetë, nuk ka hajr, as ndihmë, as krenari, as mburrje dhe as fuqi, veçse nëse kapemi pas asaj me të cilën erdhi Muhamedi (sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem) ashtu siç e kuptuan më të mirët e këtij ummeti. Të vërtetën e ka thënë imam Maliku (RahimehUllah) kur shprehet se: “Kurrë nuk do ta përmirësojë fundin e këtij ummeti gjë tjetër, përveç asaj që e përmirësoi fillimin e tij.”
E lus Allahun e Madhërishëm me emrat e Tij të bukur dhe cilësitë e Tij të larta t’i bashkojë zemrat e myslimanëve në udhëzim e sunet, t’i ruaj nga e keqja e përçarjes dhe fitneve, t’i bekojë këto fjalë që u thanë, atë që i tha, ata që i dëgjuan, si dhe vendin dhe qytetin ku u thanë!
Allahu e di më mirë! Salati dhe selami qofshin për Muhamedin, për familjen dhe mbarë shokët e tij!
Fund